ΠΑΙΔΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ: Πότε, πώς, πού και γιατί;
Ο παιδικός σταθμός είναι μια πραγματικότητα στη ζωή του παιδιού και της
οικογένειάς του. Είναι μια πραγματικότητα στη σύγχρονη κοινωνία.
Συνήθως όταν διατυπώνεται έτσι η αναγκαιότητα του παιδικού
σταθμού, το μυαλό των γονιών και ιδίως των μαμάδων, τελείως ενοχικά,
πηγαίνει στην ανάγκη φύλαξης των παιδιών που γεννάει η εργασία της
μητέρας.
Όμως είναι άδικο γιατί εκτός από αυτό, ο παιδικός σταθμός έρχεται να
λύσει την ανάγκη για παιχνίδι με συνομηλίκους – την ανάγκη για χαρά και
κοινωνικοποίηση – που γεννάει η σύγχρονη οικογένεια και κοινωνία. Η
σύνθεση της οικογένειας που αποτελείται από γονείς και παιδί ή παιδιά,
μόνους σε κάποια περιοχή, χωρίς φίλους και συγγενείς κοντά τους, είναι
αρκετά αποπνικτική για τα παιδιά. Η γειτονιά, η πλατεία και η παιδική
χαρά δεν λειτουργούν παρά μόνο υπό όρους και εφόσον υπάρχουν. Το σπίτι,
συχνά χωρίς άλλα παιδιά, με πληθώρα – μερικές φορές εξοργιστική –
άχρηστων παιχνιδιών που στοιβάζονται για να αποθηκευθούν άσκοπα και
άλογα. Τα παιδιά σε ένταση, χωρίς όρια, με απίθανες και εναλλασσόμενες
απαιτήσεις. Οι γονείς κουρασμένοι, ένοχοι, ασυνεπείς στην τήρηση των
ορίων, χωρίς ιδιωτικό χώρο και χρόνο.
Αυτή είναι η πραγματικότητα και πάνω σ’ αυτή έρχεται το ερώτημα: Να πάει παιδικό σταθμό, πού και πότε;
Θα προσπαθήσω λοιπόν να σας κάνω να σκεφθείτε έτσι ώστε να
βρείτε τη δική σας καλύτερη λύση. Γιατί δεν υπάρχουν απόλυτες
απαντήσεις. Δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Υπάρχει το σωστό για την
οικογένεια και το παιδί μας με βάση τις συνθήκες μας, τα οικονομικά μας,
τις απόψεις μας, τις εμπειρίες μας, τις αντοχές μας, την υγεία μας.
Έτσι μόνο θα διαλέξουμε την καλύτερη λύση για μας.
Και τότε, όμως, θα πρέπει να τη στηρίξουμε με σταθερότητα και συνέπεια ώστε να αποβεί η καλύτερη για το παιδί μας.
Πρέπει και γιατί τα παιδιά να πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό;
Αυτό είναι ένα ερώτημα, το οποίο για χρόνια έχει απασχολήσει
την επιστημονική κοινότητα. Παρακολουθώντας τη στάση απέναντι στον τρόπο
μεγαλώματος των παιδιών στις αστικές κυρίως κοινωνίες, πρέπει μάλλον να
ξεχωρίσουμε τη φοίτηση σε παιδικό σταθμό στη βρεφική και προνηπιακή
ηλικία, από την προσχολική εκπαίδευση.
Ιστορικά, η προσχολική εκπαίδευση – που επινοήθηκε τον
εικοστό αιώνα – θεωρήθηκε ένα μέσο προώθησης της ανάπτυξης των παιδιών
με στόχο να αντιμετωπίσουν καλύτερα τη φοίτησή τους στο σχολείο, αλλά
και την πολυπλοκότητα της αστικής ζωής.
Μετά το 1960, η προσχολική εκπαίδευση προωθήθηκε ως μέσο
αντιμετώπισης της σχολικής αποτυχίας για παιδιά που ζουν σε συνθήκες
φτώχειας, αναλφαβητισμού και φτωχών μορφωτικών ερεθισμάτων.
Στις μέρες μας η ανάγκη έχει διαφοροποιηθεί γιατί
προστέθηκε το μεγάλο ποσοστό των εργαζόμενων μητέρων και το στένεμα στα
όρια και τις δυνατότητες της οικογένειας, αλλά και της μικροκοινωνίας,
όπως περιγράφηκε στην αρχή αυτού του άρθρου.
Ωστόσο, οι στάσεις και οι λύσεις, όπως είναι διαμορφωμένες
στη χώρα μας, δεν είναι παντού οι ίδιες. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ στη
νηπιακή ηλικία:
- φροντίζονται στο σπίτι τους 30% των παιδιών
- φροντίζονται σε άλλο σπίτι 36% των παιδιών
- φροντίζονται σε παιδικούς σταθμούς 25% των παιδιών
- φροντίζονται από τους γονείς τους 9% των παιδιών
Όπως φαίνεται, υπάρχει σε μεγάλο ποσοστό (36%) η δυνατότητα να
φροντίζονται τα παιδιά σε μικρές ομάδες σε άλλα σπίτια, πρακτική που στη
χώρα μας δεν έχει αναπτυχθεί σχεδόν καθόλου.
Κάθε τρόπος φύλαξης και μεγαλώματος των παιδιών βρεφικής και νηπιακής ηλικίας έχει γίνει προσπάθεια να αξιολογηθεί.
Στη φύλαξη στο σπίτι, επειδή είναι ιδιωτική υπόθεση, λίγα πράγματα
είναι γνωστά και συγκρίσιμα. Είναι βέβαια δεδομένο ότι ο βιορυθμός των
παιδιών και η ρουτίνα της ημέρας είναι πιο σταθερά, πράγμα θετικό αλλά
έρχονται σε επαφή με λιγότερα παιδιά πράγμα που αποτελεί μειονέκτημα.
Η φροντίδα σε οικογένειες φέρνει σ’ επαφή τα παιδιά με άτομα
εκτός του οικογενειακού κύκλου, αλλά και με άλλα σπίτια και με παιδιά
άλλων οικογενειών. Τα παιδιά συνήθως συμμετέχουν σε ομάδες παιδιών
διαφόρων ηλικιών. Η ρουτίνα μοιάζει με τη ρουτίνα του σπιτιού. Σε άλλες
χώρες, οι Αρχές παραχωρούν άδειες σε οικογένειες που προσφέρουν φύλαξη
στο σπίτι τους, εφόσον πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ωστόσο, αυτό
παραβιάζεται συχνά, με αποτέλεσμα κακής ποιότητας φροντίδα.
Οι παιδικοί σταθμοί λειτουργούν με άδεια και συνήθως
προσφέρουν ευρύτερη ποικιλία μαθησιακών εμπειριών. Σύμφωνα με τις
διάφορες έρευνες, η ποιότητα της φροντίδας ποικίλλει. Ωστόσο, υπάρχουν
παιδικοί σταθμοί με έμφαση στην πειθαρχία και ακαδημαϊκό πρόγραμμα
διδακτέας ύλης, όπως και παιδικοί σταθμοί που δίνουν έμφαση στην
κοινωνική ανάπτυξη και επιτρέπουν στα παιδιά πρωτοβουλίες στις
δραστηριότητες.
Μελέτες δείχνουν ότι η νοητική ανάπτυξη παιδιών μεσαίας
τάξης σε παιδικούς σταθμούς είναι τόσο καλή, όσο και των παιδιών που
μεγαλώνουν στο σπίτι με τους γονείς τους. Σε αντίθεση με αυτό, παιδιά
οικογενειών πολύ χαμηλού μορφωτικού επιπέδου αναπτύσσονται εξαιρετικά
καλύτερα – ιδίως μετά τα 2 χρόνια – στο πλαίσιο του παιδικού σταθμού.
Τα παιδιά που πηγαίνουν σε παιδικούς σταθμούς φαίνεται να
είναι πιο αυτάρκη και ανεξάρτητα, εκφράζονται καλύτερα λεκτικά, έχουν
περισσότερες γνώσεις και νιώθουν πιο άνετα σε καινούργιες καταστάσεις.
Αυτό είναι προφανές γιατί στο σπίτι οι επιθυμίες και οι ανάγκες των
μικρών παιδιών προλαβαίνονται, η κοινωνική αδεξιότητα και οι δυσκολίες
στην επικοινωνία καλύπτονται.
Σε αντίθεση με αυτό, τα παιδιά που φοιτούν σε παιδικό σταθμό πρέπει
να έχουν καλύτερη σχέση με ενήλικες, να προσαρμόζονται σε ένα κοινό
πρόγραμμα και να συναλλάσσονται ικανοποιητικά με άλλα παιδιά. Έχουν
περισσότερες ευκαιρίες να απευθυνθούν σε ομηλίκους για συντροφιά,
φροντίδα, διασκέδαση και την αίσθηση του «ανήκειν».
Έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τις αδυναμίες, αλλά και τη δύναμή
τους. Οι φιλίες που αναπτύσσονται έχουν θετική επίδραση στις γνωστικές
ικανότητες όσο και στην κοινωνική συμπεριφορά. Οι συνεργασίες τους γύρω
από ένα παιχνίδι ή μια κοινή δραστηριότητα είναι εύθραυστες. Διαρκούν
λίγο και διαλύονται συχνά με ένταση. Αυτή η ευθραυστότητα των ομάδων
τούς δίνει την ικανότητα να αποκτούν πρόσβαση σε μια άλλη ομάδα ή να
παίζουν μόνα τους.
Μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν την απόρριψη και αποκτούν δεξιότητες επικοινωνίας.
Πού μπορώ να στείλω το παιδί μου;
Οι παιδικοί σταθμοί δέχονται παιδιά ηλικίας πάνω από 2,5 χρόνων
ή και πάνω από 8 μηνών, οπότε και λέγονται βρεφονηπιακοί. Μερικοί
δέχονται παιδιά ηλικίας ακόμη και 2 μηνών, όταν λήγει τυπικά η άδεια
μητρότητας.
Υπάρχουν:
- ιδιωτικοί
- δημόσιοι (κρατικοί, ΙΒΣΑ)
- δημοτικοί
- συλλόγων (αλλοδαπών, εργασιακών πλαισίων κ.λπ.)
- οργανισμών (τράπεζες, ΔΕΗ κ.λπ.)
Στους δημόσιους παιδικούς σταθμούς, τους δημοτικούς, τους
σταθμούς του ΙΒΣΑ και τους σταθμούς των εργαζομένων, υπάρχουν
δίδακτρα. Οι ιδιωτικοί σταθμοί συχνά είναι συμβεβλημένοι με ασφαλιστικά
ταμεία εργαζομένων. Σε μερικούς (ιδίως συλλόγων) μπορεί να υπάρχει
γονική συμμετοχή στη διοίκηση και τη λειτουργία ή γονικός έλεγχος. Αυτό
είναι μεγάλο προτέρημα για τον σταθμό.
Ανάμεσα σ’ αυτούς, κάθε γονιός – ανάλογα με τις δυνατότητες
και τις απόψεις του – επιλέγει το καταλληλότερο είδος παιδικού σταθμού
για το παιδί του.
Πώς λειτουργούν οι παιδικοί σταθμοί ή πώς να διαλέξω παιδικό σταθμό;
Στη συντριπτική πλειονότητα των παιδικών σταθμών τα παιδιά
είναι χωρισμένα σε μικρές ομάδες με ηλικιακά κριτήρια. Αυτό δεν
εφαρμόζεται σε πολύ μικρούς σταθμούς ή σε πολύ λίγες περιπτώσεις που
υπάρχει η παιδαγωγική αντίληψη ότι η ανάμιξη των ηλικιών είναι θετική.
Έτσι υπάρχουν:
- βρεφικά τμήματα
- μεταβρεφικά τμήματα
- προ-προνηπιακά τμήματα
- προνηπιακά τμήματα
- νηπιακά τμήματα
Τα παιδιά συνήθως μπαίνουν στην ομάδα των απολύτως ομηλίκων
παιδιών. Καμιά φορά κρίνεται ότι ένα παιδί θα βοηθήσει περισσότερο σε
μια ομάδα με μικρότερα παιδιά, οπότε το θέμα συζητιέται με τους γονείς.
Συνήθως οι σταθμοί εφαρμόζουν καθημερινά οργανωμένα προγράμματα,
τα οποία απευθύνονται στις αναπτυξιακές ανάγκες κάθε ηλικίας. Κάθε
χώρος έχει την παιδαγωγική του άποψη σ’ αυτό. Άλλοι είναι άκαμπτοι σε
έναν παιδαγωγικό στόχο και άλλοι ευέλικτοι. Σε άλλους ο στόχος είναι η
νοητική εξέλιξη και σε άλλους η κοινωνική ανάπτυξη. Επίσης, διαφορετική
στάση έχουν στο θέμα της εξέλιξης του συναισθήματος.
Είναι καλά να γνωρίζετε όλα αυτά ώστε να διαλέξετε τον κατάλληλο για σας.
Το παιδαγωγικό προσωπικό συνήθως είναι απόφοιτοι δημόσιων ή
ιδιωτικών οργανισμών με διετή φοίτηση. Συχνά υπάρχουν απόφοιτοι ΤΕΙ ή
πανεπιστημίου ή υπάρχει ένας μόνο αυτού του επιπέδου εκπαίδευσης σε
κεντρική θέση.
Ρωτήστε για την εκπαίδευση του προσωπικού.
Ρωτήστε για τη σταθερότητα του προσωπικού.
Συνήθως σε κάθε τάξη υπάρχουν περισσότερα από 10 παιδιά με μια κύρια
παιδαγωγό και μια βοηθό. Για τα παιδιά 2,5-3,5 χρόνων είναι απαραίτητη
μια παιδαγωγός σε 6 παιδιά. Στα μεγαλύτερα η αναλογία μπορεί να γίνει
μια παιδαγωγός για 8-10 παιδιά, ενώ στα κάτω από 2,5 χρόνων η αναλογία
γίνεται 1:4.
Ρωτήστε για την αναλογία παιδιών/προσωπικού.
Οι καλά οργανωμένοι σταθμοί έχουν πρόγραμμα λειτουργίας, το οποίο γνωστοποιείται στους γονείς, με πληροφορίες για τα:
- ωράρια λειτουργίας
- διακοπές/αργίες
- μεταφορά παιδιών
- εκπαιδευτικό πρόγραμμα
- εκπαιδευτικές εκδρομές
- διαιτολόγιο
- -τρόπο επικοινωνίας γονιών/παιδαγωγών
- αντιμετώπιση αρρώστιας/ατυχήματος
Ρωτήστε για την ασφάλεια των σχολικών λεωφορείων.
Τα κτίρια που στεγάζουν τους παιδικούς σταθμούς συνήθως έχουν
τροποποιηθεί ώστε να είναι κατάλληλα. Πολλές φορές όμως συνεχίζουν να
είναι ακατάλληλα:
- Κοιτάξτε τις αίθουσες.
- Κοιτάξτε το μπάνιο.
- Έχει πυρασφάλεια;
- Έχει αντισεισμική πρόβλεψη;
- Η θέρμανση είναι ικανοποιητική;
- Ο χώρος είναι καθαρός;
- Αν παρασκευάζεται εκεί φαγητό, δείτε τους χώρους παρασκευής του.
Επίσης, πρέπει να δείτε το παιδαγωγικό υλικό. Εκτιμήστε την ασφάλεια, την καθαριότητα, την τάξη. Είναι αρκετό και κατάλληλο για την ηλικία των παιδιών; Είναι προσβάσιμο;
Αξιολογήστε το «κλίμα» του σταθμού στην επίσκεψή σας:
- Αντικρίστε τα πρόσωπα του προσωπικού.
- Νιώστε τον χώρο. Υπάρχει στοργή και αγάπη ή μήπως αδιαφορία;
- Υπάρχει ένταση;
- Πώς αντιμετωπίζεται η βία;
- Τα παιδιά είναι χαρούμενα;
- Είναι ελεύθερα ή στρατωνισμένα;
- Επιτηρούνται στο ελεύθερο παιχνίδι;
- Αισθάνεστε άνετα μέσα σ’ αυτόν τον χώρο;
- Πώς σας φαίνονται οι ανθρώπινες σχέσεις;
Είναι πολύ δύσκολο να διαλέξετε παιδικό σταθμό για το παιδί σας
γιατί κάθε σταθμός δεν πληροί τις προδιαγραφές λειτουργίας σύμφωνα με τα
κριτήρια του νόμου αλλά και τα δικά σας.
Ψάξτε το καλά, ρωτήστε.
Φροντίστε να βρείτε έναν σταθμό κοντά στο σπίτι σας ώστε να μην
κουράζεται το παιδί σας σε μετακινήσεις. Φροντίστε να βρείτε έναν σταθμό
που τουλάχιστον ο υπεύθυνος να έχει αξίες παρόμοιες με τις δικές σας.
Έχει μεγάλη σημασία για το παιδί σας η δική σας σιγουριά για τον χώρο
που περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του.
Το ξέρω πως είναι δύσκολο, είναι όμως απαραίτητο.
Πότε είναι καλύτερα να στείλω το παιδί μου στον παιδικό σταθμό;
Αυτό είναι σχετικό και έχει να κάνει με τη δυνατότητα για
φροντίδα του παιδιού συνολικά. Σε μια ιδανική κατάσταση μέχρι τα 2,5
χρόνια είναι καλύτερα τα παιδιά να μένουν στο σπίτι τους γιατί ως τότε
δεν έχουν ολοκληρώσει τις διαδικασίες αποχωρισμού από τη μητέρα ή το
υποκατάστατό της και το περιβάλλον τους. Είναι καλύτερη γι’ αυτά η
δυαδική σχέση με κάποιον ενήλικα και το παιχνίδι στο πάρκο με την
παρουσία του δικού τους ανθρώπου.
Εξάλλου δεν ξέρουν ακόμη να μοιράζονται και δεν χαίρονται τα καλά
της ομάδας γιατί η κοινωνικότητά τους δεν έχει αναπτυχθεί τόσο. Έτσι, τα
παιδιά κάτω από τα 2 χρόνια και μέσα στον χώρο του παιδικού σταθμού
είναι μόνα και το παιχνίδι με άλλα παιδιά είναι περιστασιακό και πάντως
όχι συνεργατικό. Σε ένα σπίτι που του μιλούν και το φροντίζουν, ένα
παιδί τα έχει όλα. Ακόμη και τα παιχνίδια του σπιτιού δεν υστερούν
απέναντι στο παιδαγωγικό υλικό των παιδικών σταθμών.
Μετά τα 2,5 χρόνια το παιδί είναι έτοιμο, αλλά όχι
υποχρεωμένο να ακολουθήσει πρόγραμμα παιδικών σταθμών. Έτσι, αν οι
συνθήκες στο σπίτι δεν διευκολύνουν την παραμονή του εκεί, διαλέξτε έναν
παιδικό σταθμό κατάλληλο.
Μετά από 3,5 χρόνια, η παρακολούθηση προγράμματος παιδικού
σταθμού αρχίζει να γίνεται απαραίτητη. Το παιδί βοηθιέται να αποκτήσει
με δομημένο τρόπο γνώσεις και νοητικές δεξιότητες. Να μάθει να
συνυπάρχει, να συναναστρέφεται, να μοιράζεται, να συνεργάζεται. Να μάθει
να χαίρεται με το παιχνίδι χωρίς την παρουσία του γονιού. Να ακολουθεί
κανόνες και όρια της ομάδας, να πειθαρχεί σ’ αυτά. Να μάθει να υπάρχει
χωρίς την κάλυψη των δικών του ή του δικού του χώρου.
Πώς θα προσαρμοστεί το παιδί μου στον παιδικό σταθμό;
Πρώτα απ’ όλα εσείς με τα κριτήρια που προαναφέραμε, μόνοι σας,
διαλέγετε τον παιδικό σταθμό που θα πάει. Έχω δει γονείς να κουβαλούν
το 3χρονο παιδί τους και να του δείχνουν διάφορους σταθμούς. Περιμένουν
να διαλέξει εκείνο, μεταθέτοντας τον φόβο και την ευθύνη τους.
Το συζητάτε, το σκέφτεστε και φθάνετε στο σημείο να νιώθετε
σίγουροι για την απόφασή σας, καθώς και την επιλογή του σταθμού.
Ξέρω πόσο δύσκολο είναι αυτό για μερικούς γονείς. Πριν φθάσετε στη
σιγουριά, μην κάνετε κανένα βήμα. Συζητάτε – ουσιαστικά ανακοινώνετε –
την απόφασή σας στο παιδί σας. Μπορεί να φαίνεται πως χάρηκε ή να
λυπηθεί. Μην πάρετε κατάκαρδα καμία από τις δύο αντιδράσεις. Μείνετε
ήπιοι και σταθεροί στην απόφασή σας.
Δείξτε του τον χώρο και τις δασκάλες του. Μπορεί να μείνει
γραπωμένο επάνω σας ή να φύγει και να τρέξει προς τα παιδιά. Αυτή η
πρώτη αντίδραση δεν θα προσημάνει τη δυσκολία ή την ευκολία της
προσαρμογής του. Η προσαρμογή θα είναι εύκολη ή δύσκολη, ανάλογα με το
αν το παιδί σας έχει αποκτήσει τις κοινωνικές και συναισθηματικές
δεξιότητες γι’ αυτό.
Συζητήστε τη διαδικασία της προσαρμογής στον συγκεκριμένο
χώρο (ίσως να έπρεπε να το έχετε ήδη συζητήσει. Αφού ακούσετε τα
επιχειρήματα του προσωπικού, σκεφθείτε. Αν δεν ταιριάξει με ό,τι θα
θέλατε, δεν είναι ο κατάλληλος χώρος για σας).
Προγραμματίστε τη δουλειά σας γιατί πιθανόν να σας
χρειάζεται λίγη άδεια για να προσαρμόσετε σταδιακά το παιδί σας. Σφίξτε
τα δόντια αν κλαίει ή αρπάζεται πάνω σας, αν είναι θυμωμένο ή ξυπνάει τη
νύχτα. Είναι παροδικά. Δείξτε κατανόηση και σταθερότητα. Είναι συχνά
μια δύσκολη φάση για γονείς και παιδί. Όσο πιο σταθεροί είσαστε, τόσο
καλύτερα.
Αυτό θα πει πως στον πρώτο βήχα ή συνάχι δεν θα μείνει σπίτι για 10
μέρες. Πώς αν χάσει βάρος, δεν θα τρελαθείτε. Πως δεν θα έλθει η γιαγιά
στο σπίτι σας γιατί δεν ξυπνάει το πρωί για τον σταθμό. Πως θα το
ντύσετε με επιμονή, αν αρνείται να ντυθεί για να φύγετε το πρωί. Πως αν
δεν τρώει τίποτε, δεν θα ανησυχήσετε.
Η προσαρμογή είναι μια διαδικασία που θέλει τον χρόνο της. Σε άλλα παιδιά γίνεται πιο εύκολα και σε άλλα πιο δύσκολα.
Φροντίστε από πριν να το έχετε χωνέψει εσείς καλά και μην ακούτε
κανέναν. Αν δεν πεισθείτε εσείς, το παιδί σας δεν θα χαρεί τη συνύπαρξή
του με τα άλλα παιδιά.
Και στη σχέση γονιού/παιδιού υπάρχει όλο το φάσμα των αντιδράσεων:
θυμοί, εκδίκηση, απόσταση, γράπωμα, διεκδίκηση, αλλά καμιά φορά και
ενοχή. Έχω δει παιδιά που ενώ χαίρονται – και είμαι σίγουρη γι’ αυτό –
στον παιδικό σταθμό, λένε στους γονείς τους πως δεν περνούν καλά, σαν
για να μην προδώσουν τη σχέση τους.
Αν αποφασίσετε το παιδί σας να μείνει στο σπίτι μέχρι τα 2,5 χρόνια, μην ξεχνάτε πως έχει ανάγκη να βρίσκεται με άλλα παιδιά.
Αν αποφασίσετε να στείλετε το παιδί σας σε παιδικό σταθμό, μην πηγαίνετε
μπρος-πίσω σ’ αυτή την απόφαση. Στηρίξτε την σταθερά γιατί έτσι βοηθάτε
το παιδί σας να προσαρμοστεί στη νέα συνθήκη.
Φροντίστε το παιδί σας να πάει στον παιδικό σταθμό μια κατάλληλη στιγμή.
Για παράδειγμα, αποφύγετε να πάει όταν γυρίσετε από το μαιευτήριο με το
νέο σας μωρό. Αυτό να γίνει πριν ή αρκετά αργότερα.
Ο παιδικός σταθμός θα λειτουργήσει θετικά αν και εσείς το πιστέψετε:
Διαλέξτε με περίσκεψη τον κατάλληλο.
Διαλέξτε με φροντίδα την κατάλληλη στιγμή.
Αποφασίστε το και όλα θα πάνε καλά. Χρειάζεται συνήθως υπομονή για λίγο καιρό.
Όμως οπλιστείτε με τη σκέψη πως στις συνθήκες της σύγχρονης κοινωνίας,
της στενής πυρηνικής οικογένειας, του διαμερίσματος και της ανυπαρξίας
γειτονιάς η συνύπαρξη του παιδιού σας με άλλα παιδιά είναι απαραίτητη
για την κοινωνική και συναισθηματική του ωρίμανση.
|
